Çölyak hastalığı, glutene karşı anormal bir bağışıklık reaksiyonunun neden olduğu bir sindirim sistemi bozukluğudur.
Gluten, buğday, arpa, çavdar ve tritikale (buğday ile çavdarın birleşiminden elde edilir) ile yapılan yiyeceklerde bulunan bir proteindir. Diğer tahılları işleyen tesislerde yapılan yulafta da bulunabilir. Bazı ilaçlarda, vitaminlerde ve kozmetik ürünlerde de gluten içermektedir.
Çölyak hastalığında, glutene karşı bağışıklık tepkisi villileri yok eden toksinler oluşturur. Villi, ince bağırsakların içindeki küçük parmak benzeri çıkıntılardır. Villi hasar gördüğünde vücut, besinleri gıdalardan ememez. Sonucunda ise yetersiz beslenme ve kalıcı bağırsak hasarı dahil diğer ciddi sağlık sorunları oluşabilir.
Çölyak hastalığı semptomları genellikle bağırsakları ve sindirim sistemini içerir, ancak vücudun diğer kısımlarını da etkileyebilir. Çocuklar ve yetişkinler farklı semptomlara sahip olma eğilimindedir.
Çocuklarda çölyak hastalığı belirtileri
- Kilo kaybı
- Kusma
- Karın şişkinliği
- Karın ağrısı
- Kalıcı ishal veya kabızlık
- Soluk, yağlı, kötü kokulu dışkı
Yetişkinlerde çölyak hastalığı belirtileri
- Demir eksikliği anemisi
- Eklem ağrısı ve sertliği
- Zayıf, kırılgan kemikler
- Yorgunluk
- Nöbetler
- Cilt rahatsızlıkları
- Ellerde ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma
- Dişte renk değişikliği veya diş minesi kaybı
- Ağız içinde soluk yaralar
- Düzensiz adet dönemleri
- Kısırlık ve düşük
Çölyak hastalığı olan bazı kişilerin hiçbir semptomu yoktur. Bununla birlikte, hastalıklarının bir sonucu olarak yine de uzun vadeli komplikasyonlar geliştirebilirler.
Kendinizin veya çocuğunuzun çölyak hastalığı olduğundan şüpheleniyorsanız hemen doktorunuzdan randevu alın. Teşhis ve tedavi geciktiğinde, komplikasyonların ortaya çıkması daha olasıdır.
Nasıl Tedavi Edilir?
Çölyak hastalığını tedavi etmenin tek yolu, gluteni diyetinizden kalıcı olarak çıkarmaktır. Bu, bağırsak villusunun iyileşmesine ve besinleri uygun şekilde emmeye başlamasına izin verir.
Glutenin diyetten çıkarılmasından sonraki günler içinde semptomlar iyileşebilir. Bununla birlikte, teşhis konulana kadar gluten yemeyi bırakmamalısınız. Glutenin erken çıkarılması, test sonuçlarına müdahale edebilir ve yanlış tanıya yol açabilir.
Beslenme Önerileri:
Çölyak hastalığınız varsa hangi yiyeceklerin güvenli olduğunu bilmek önemlidir.
Doğal olarak gluten içeren yiyecekler aşağıdaki tahılları içerir:
- Buğday
- Dinkel buğdayı
- Durum
- Einkorn buğdayı
- Emmer (Gernik) buğdayı
- Farina (bir çeşit öğütülmüş buğday)
- Farro
- Horasan buğdayı
- İrmik
- Buğday meyveleri
- Buğday tohumu
- Buğday Kepeği
- Arpa
- Çavdar
- Tritikale (buğday ve çavdar melezi)
- Bu gıdalarla yapılan besinler şunları içerir:
Kahvaltılık ve unlu mamüller: Simit, bisküvi, ekmek, hazır mısır ekmeği, krep, kruvasan, çörek, gözleme, un ekmeği, Fransız tostu, muffin, naan ekmeği, krep, pide, patates ekmeği, rulo ve waffle
Tatlılar: Kekler, kek, kurabiyeler, hamur işleri
Makarna: Kızarmış erişte, kuskus, yumurtalı erişte, gnocchi, ramen erişte, mantı, soba erişte, udon erişte ve buğday makarna.
Atıştırmalıklar: Krakerler ve simit çeşitleri.
Bazı içecekler: Bira ve diğer maltlı içecekler.
Diğer: Ekmek kırıntıları, krutonlar, buğday unu, arpa unu, çavdar unu, sos, malt aroması, panko, unla koyulaştırılmış soslar, soya sosu, doldurma ve tavuk bonfile veya tempura gibi un kaplamalı her şey.
- Genellikle gluten ile çapraz kontamine (bulaşma) olan yiyecekler şunları içerir:
Ticari olarak kızartılmış yiyecekler: Birçok restoran, tüm yiyeceklerini aynı fritözde kızartır ve bu da patates kızartması gibi glutensiz yiyecekleri gluten bulaşmasına neden olabilir.
Restoranlarda uygun olmayan şekilde işlenmiş glutensiz ürünler: Glutensiz ürünler, belirlenmiş glutensiz ekipman ve temiz bir çift eldiven ile hazırlanmalıdır.
Yulaf: Yulaf gluten içermeyen bir besin olarak kabul edilir ancak genellikle gluten içeren tahıllarla aynı ekipman üzerinde işlenir ve özellikle glutensiz olarak etiket etmedikçe kontamine olabilir.
- Sıklıkla gizli gluten içeren yiyecekler şunları içerir:
Kahverengi pirinç şurubu: Kahverengi pirinç doğal olarak glutensizdir, ancak şurup genellikle gluten içeren arpa maltı ile yapılır. Glutensiz çeşitleri aramalısınız.
Cipsler: Un serpilebilir veya malt sirkesi içerebilir, bu yüzden içindekiler kısmını mutlaka kontrol edin.
Dondurmalar ve donmuş yoğurtlar: Kurabiye, kek veya kek karışımlarına dikkat edin.
Turşular ve salata sosları: Malt sirkesi, soya sosu veya un içerebilir.
Et ikameleri: Seitan (buğday gluteni), sebzeli burgerler, sebzeli sosisler, imitasyon pastırma ve taklit deniz ürünleri gluten içerebilir.
Etler: Ticari olarak hazırlanmış bazı et karışımları gluten içerir veya gluten içeren bileşenlerle marine edilir.
Baharat paketleri: Gluten içeren nişasta ve un içerebilir.
Çorba: Un koyulaştırıcılara (genellikle kremalı çorbalarda kullanılır) veya arpaya dikkat edilmelidir.
Et suyu ve bulyon: Bazı çeşitler un içerir.
Etikette glutensiz olduğunu belirtmedikçe kaçının:
- Bira
- Ekmek
- Kekler ve turtalar
- Şeker
- Hububat
- Kurabiye
- Krakerler
- Kızarmış ekmek
- Gravies
- Taklit etler veya deniz ürünleri
- Yulaf
- Makarna
- İşlenmiş etler
- Salata sosları
- Soslar (soya sosu dahil)
- Yağlı kümes hayvanları
- Hazır çorbalar
Sağlıklı, glutensiz yiyecekler şunları içerir:
Hayvansal proteinler: Sığır eti, tavuk, süt ürünleri, yumurta, av eti, kuzu eti, domuz eti, deniz ürünleri ve hindi. (kaplanmamış veya marine edilmemiş)
Katı ve sıvı yağlar: Avokado, hindistan cevizi yağı, zeytinler, sıvı yağlar ve tereyağı gibi katı yağlar.
Meyveler ve sebzeler: Taze, dondurulmuş, kurutulmuş veya konserve dahil herhangi bir biçimde.
Glutensiz tahıllar ve yalancı tahıllar: Amarant, karabuğday, mısır, darı, kinoa, pirinç, sorgum, teff, pirinç, tapyoka, ararot ve pirinç, soya, mısır, patates veya fasulyeden yapılan unlar.
Otlar ve baharatlar: Tüm taze ve kurutulmuş otlar ve baharatlar doğal olarak glutensizdir ve bolca tüketilebilir.
Baklagiller: Fasulye, mercimek, yer fıstığı, bezelye ve soya.
Kuruyemiş ve tohumlar: Badem, kaju fıstığı, chia, keten, ceviz, pepita, çam fıstığı ve ceviz dahil her tür.