Otizm Spektrum Bozukluğu Ve Beslenme

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), bir grup nörogelişimsel (beyin gelişimi) bozukluğunu tanımlamak için kullanılan geniş bir terimdir.

Bu bozukluklar, iletişim ve sosyal etkileşimle ilgili problemlerle karakterizedir. OSB’li kişiler genellikle kısıtlı, tekrarlayan ve basmakalıp ilgi alanları veya davranış kalıpları gösterir.

OSB, ırk, kültür veya ekonomik geçmişe bakılmaksızın dünyanın her yerindeki bireylerde bulunur. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC)’nin açıklamasına göre Otizm erkeklerde kızlara göre 4’e 1 erkek / kadın oranıyla daha sık görülür.

CDC, 2014 yılında 59 çocuktan yaklaşık 1’inin OSB ile tanımlandığını tahmin etmektedir.

OSB vakalarının artmakta olduğuna dair göstergeler var. Bazıları bu artışı çevresel faktörlere bağlamaktadır. Bununla birlikte, uzmanlar vakalarda gerçek bir artış mı yoksa daha sık teşhis mi olduğunu tartışıyor.

Otizmin Belirtileri Nelerdir?

Otizm semptomları tipik olarak erken çocukluk döneminde, 12 ila 24 aylıkken açıkça ortaya çıkar. Bununla birlikte, semptomlar daha erken veya daha sonra da ortaya çıkabilir.

• Erken belirtiler dilde veya sosyal gelişimde belirgin bir gecikme içerebilir.
• Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı ise (klinisyenler tarafından çeşitli psikiyatrik bozuklukları teşhis etmek için kullanılır) otizmin semptomlarını iki kategoriye ayırır: 

1. İletişim ve sosyal etkileşim ile ilgili sorunlar
2. Kısıtlı veya tekrarlayan davranış veya faaliyet kalıpları

İletişim ve sosyal etkileşimle ilgili sorunlar şunları içerir:

• Duyguları paylaşma, ilgi alanlarını paylaşma veya ileri geri konuşmayı sürdürme zorlukları dahil iletişim sorunları
• Göz temasını sürdürme veya vücut dilini okuma gibi sözlü olmayan iletişim sorunları
• İlişkileri geliştirme ve sürdürme zorlukları

Kısıtlanmış veya tekrarlayan davranış faaliyet kalıpları şunları içerir:

• Tekrarlayan hareketler veya konuşma kalıpları
• Belirli rutinlere veya davranışlara katı bağlılık
• Belirli bir sese karşı olumsuz tepki veya duyarlılıkta artış 
• Sabit ilgi alanları veya meşguliyetler

Bireyler her kategoride değerlendirilir ve semptomlarının şiddeti not edilir. 

Bir OSB teşhisi almak için, bir kişi birinci kategoride üç semptomun tümünü ve ikinci kategoride en az iki semptom göstermelidir.

Otizme Ne Sebep Olur?

OSB’nin kesin nedeni bilinmemektedir. En güncel araştırmalar tek bir neden olmadığını gösteriyor.

Otizm için şüpheli risk faktörlerinden bazıları şunlardır;

• Yakın bir aile üyesinin otistik olması
• Genetik mutasyonlar
• Kırılgan X sendromu ve diğer genetik bozukluklar
• Düşük doğum ağırlığı
• Metabolik dengesizlikler
• Ağır metallere ve çevresel toksinlere maruz kalma
• Viral enfeksiyon geçmişi
• Valproik asit (Depakene) veya Talidomide (Thalomid) gibi  ilaçlara anne karnında maruziyet

Beslenmenin Otizm Üzerinde Etkisi

OSB’li insanlar için tasarlanmış özel bir diyet yoktur. Bununla birlikte, bazı otizm savunucuları, davranış sorunlarını en aza indirmeye ve genel yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olmanın bir yolu olarak beslenme değişikliklerini araştırmaktadır.

GAPS Diyeti Ve Otizm

GAPS, Bağırsak ve Psikoloji Sendromu anlamına gelir. GAPS diyeti tasarlayan Dr. Natasha Campbell-McBride’ın icat ettiği bir terimdir. 

GAPS protokolü, bağırsakları iyileştirmek, toksinlerin kan dolaşımına girmesini önlemek ve vücuttaki “toksisiteyi” azaltmak için tasarlanmıştır.

Diyet en çok çocuklar için, özellikle de otizm gibi tıbbın henüz tam olarak anlamadığı bir sağlık durumuna sahip olanlar için kullanılır. Ayrıca gıda hassasiyeti veya alerjisi olan çocuklara da yardım ettiğini iddia ediyor.

GAPS diyetini takip etmek yıllarca süren bir süreç olabilir. Dr. Campbell-McBride’da göre sızdıran bir bağırsağa (sızıntılı bağırsak sendromu, bağırsak duvarının geçirgenliğindeki artışı tanımlamak için kullanılan terimdir) katkıda bulunduğu düşünülen tüm yiyecekleri kesmeniz gerekiyor. Buna tüm tahıllar, pastörize süt ürünleri, nişastalı sebzeler ve rafine karbonhidrat dahildir.

GAPS protokolü üç ana aşamadan oluşur:

1. GAPS giriş diyeti
2. Tam GAPS diyeti
3. Yeniden giriş aşaması (GAPS diyetinden çıkılıyor)

GAPS Giriş Diyeti (Eliminasyon)

Giriş aşaması, çoğu yiyeceği ortadan kaldırdığı için diyetin en yoğun ve en kısıtlayıcı aşamasıdır. 3 haftadan 1 yıla kadar sürer ve tüm nişastalı karbonhidratları diyetinizden çıkarır. Bunun yerine çoğunlukla et suyu, güveç ve probiyotik yiyecekler tüketilmesini ön görür. 6 Aşamadan oluşur ve bir aşamayı tam tolere edemeyen kişilerin diğer aşamaya geçmemesi önerilir. Giriş aşamasında diyet, yiyecekleri yavaşça, küçük miktarlardan başlayıp kademeli olarak artırmanızı gerektirir.

Tam GAPS Diyeti

Tam GAPS diyeti, diyetin bakım aşaması olarak kabul edilir ve 1,5 – 2 yıl arasında sürer. Hayvansal yağlar, et, balık, yumurta ve sebzelere dayanır. Ayrıca probiyotik besinler içerir.

Yeniden giriş aşaması (GAPS diyetinden çıkılıyor)

Bu aşama, tam GAPS diyetine dahil olmayan yiyecekleri yeniden sunar. GAPS diyetini harfiyen uyguluyorsanız, diğer yiyecekleri yeniden tüketmeye başlamadan önce en az 1,5 – 2 yıl boyunca tam diyeti uygulamalısınız.

Ayrıca diyet, fermente edilmiş, glutensiz tahıllarla başlamanız gerektiğini belirtir.

Diyetten çıktıktan sonra bile, protokolün tüm gıdalardaki ilkelerini koruyarak, yüksek oranda işlenmiş ve rafine edilmiş yüksek şekerli gıdalardan kaçınmaya devam etmeniz önerilir.

GAPS Diyeti Etkileri

• Henüz hiçbir çalışma GAPS diyet protokolünün otizmle ilişkili semptomlar ve davranışlar üzerindeki etkilerini incelememiştir. Bu nedenle otizmli insanlara nasıl yardımcı olabileceğini ve etkili bir tedavi olup olmadığını bilmek imkansızdır.
• Otizmi olan kişilerde test edilen ketojenik, glutensiz ve kazeinsiz diyetler gibi GAPS diyetinin de, otizmle ilişkili bazı davranışların iyileştirilmesine yardımcı olma potansiyeli olduğu göstermiştir. Ancak şimdiye kadarki, çalışmalar az sayıda olup, diyetlerin nasıl işe yarayacağı ve hangi insanlara yardım edebilecekleri halen daha belirsizliğini korumaktadır.
• Yapılan bir çalışmaya göre otizmli çocukların nörotipik çocuklara kıyasla önemli ölçüde farklı bağırsak mikrobiyotasına sahip olduğunu ve probiyotik desteğinin faydalı olduğu tespit edildi. Öte yandan GAPS diyeti, bağırsaktaki yararlı bakteri dengesini yeniden sağlamak için fazlasıyla probiyotik önerir.
• Diğer çalışmalar, belirli probiyotik türlerinin otizm semptomlarının şiddetini artırabileceğini bulmuştur.
• GAPS diyeti ayrıca temel yağların ve sindirim enzimlerinin takviyelerini almayı önerir.
• Bununla birlikte, bugüne kadar yapılan çalışmalar, esansiyel yağ asidi takviyeleri almanın otizmli insanlar üzerinde bir etkisi olduğunu gözlemlemiştir. Benzer şekilde, sindirim enzimlerinin otizm üzerindeki etkileri üzerine yapılan çalışmalar da karışık sonuçlar vermiştir.
• Genel olarak, diyet takviyesi almanın otistik davranışları veya beslenme durumunu iyileştirip iyileştirmediği açık değildir. 
• GAPS diyetinin, tedavi ettiğini iddia ettiği diğer koşulların (disleksi, Depresyon, şizofreni, bipolar bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk (OKB), yeme bozuklukları, gut vb.) üzerindeki etkisini inceleyen başka bir çalışma da bulunmamaktadır.

Riskler Nelerdir?

GAPS diyeti, birçok besleyici gıdayı uzun süre kesmenizi gerektiren çok kısıtlayıcı bir protokoldür. Ayrıca diyetinizin ihtiyacınız olan tüm besinleri içerdiğinden nasıl emin olacağınız konusunda da çok az rehberlik sağlar. Bu nedenle, bu diyete devam etmenin en belirgin riski yetersiz beslenmedir. Bu, özellikle hızlı büyüyen ve çok fazla besine ihtiyaç duyan çocuklar için geçerlidir, çünkü diyet çok kısıtlayıcıdır.

Ek olarak, otizmi olanlar zaten kısıtlı bir beslenmeye sahiptir ve yeni yiyecekleri veya diyetlerindeki değişiklikleri hemen kabul etmeyebilirler. Bu da aşırı kısıtlamaya yol açabilir.

Bazı eleştirmenler, çok miktarda kemik suyu tüketmenin, yüksek dozlarda toksik olan kurşun alımınızı artırabileceği endişesini dile getirdiler. 

Bununla birlikte, GAPS diyetindeki kurşun toksisitesi riskleri belgelenmemiştir, bu nedenle gerçek risk bilinmemektedir.

Sızdıran Bağırsak Gerçekten Otizme Neden Oluyor Mu?

• GAPS diyetini deneyen çoğu insan, çocuklarının durumunu iyileştirmek için veya iyileşmek isteyen otizmli yetişkinlerdir. Bunun nedeni, diyetin kurucusunun yaptığı ana iddiaların, otizmin sızdıran bir bağırsaktan kaynaklandığı ve GAPS diyetini takip ederek iyileştirilebileceğidir.
• Otizm, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülen karmaşık bir durumdur. Kişinin dünyayı nasıl deneyimlediğini etkileyen beyin fonksiyonunda değişikliklere neden olur. Etkileri büyük ölçüde değişebilir, ancak genel olarak otizmi olan insanlar iletişim ve sosyal etkileşimde zorluk yaşarlar. 
• İlginç bir şekilde, araştırmalar otizmli kişilerin % 70’inin sindirim sağlığının zayıf olduğunu ve bu durumun kabızlık, ishal, karın ağrısı, asit reflü ve kusma gibi semptomlara neden olabileceğini kaydetti.
• Otizmi olan kişilerde tedavi edilmeyen sindirim semptomları, artan sinirlilik, öfke nöbetleri, saldırgan davranışlar ve uyku bozuklukları dahil olmak üzere daha şiddetli davranışlarla da ilişkilendirilmiştir.
• Az sayıda çalışma, otizmi olan bazı çocukların bağırsak geçirgenliğini artırdığını bulmuştur.
• Bununla birlikte, sonuçlar karışıktır ve diğer çalışmalar otizmi olan ve olmayan çocuklarda bağırsak geçirgenliği arasında hiçbir fark bulamamıştır.
• Şu anda otizmin gelişmesinden önce sızdıran bağırsak varlığını gösteren hiçbir çalışma yoktur. Dolayısıyla, bazı çocuklarda sızdıran bağırsak otizme bağlı olsa bile, bunun bir neden mi yoksa semptom mu olduğu bilinmemektedir. 
• Genel olarak, sızdıran bağırsakların otizmin nedeni olduğu iddiası tartışmalıdır bu nedenle sızdıran bağırsak ve OSB’nin rolünü anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.