Beslenme, sağlıklı yaşam için esansiyel besin öğelerini ve enerjiyi yeterli miktarda sağlayacak olan gıdaları vücudumuza almaktadır.
Sağlıklı beslenme hem gebe olan kişinin sağlığı hem de bebeğin gelişimi ve sağlığı için önemlidir.
Anne adayı gebelik döneminde ve gebelik sonrası ilk aylarda sağlıksız beslendiği taktirde bebeğin fiziksel büyümesinde olumsuz etki yaratır. Fakat en önemli problem başlangıçta göremediğimiz zihinsel gelişim üzerinedir.
Yaşı küçük ve fiziksel uğraşısı çok olan gebelerde ve gebelik başlangıcında zayıf olan kadınlarda bebeğin beslenmesinde ve anne karnında gelişmesinde olumsuz etki yaratır. Bu yüzden biraz daha falza kilo almaları beklenir.
Böylece, vücudundaki besin ögeleri depolarını dengede tutmuş olur.
Gebelik döneminde fetüs, anne tarafından alınan besin ögelerinin plasenta yoluyla taşınması ile gelişir. Fetüse anneden demir ve kalsiyum depo edilmesi, annenin bu minerallere olan gereksinimini arttırır. Yeterli miktarda karşılanmadığı zaman anemi, osteomalasi ve diş çürükleri gibi sağlık sorunları ortaya çıkar.
Enerji ve Besin Ögeleri
Gebelikte bazal metabolizma hızı normalin ortalama %20’si kadar artış gösterir. Gebelikte günlük enerji gereksinimi kişiden kişiye değişir. Enerji gereksinimi hesaplanırken gebenin gebeliğinin hangi döneminde olduğu önemlidir. Fetüsün besin gereksinimi ise özellikle gebeliğin 20.haftasından itibaren artar.
Bununla beraber artan gereksinimlerin karşılanması için de gebeye ek enerji ve besin ögelerini karşılayacak besinlerin verilmesi gerekir.
Gebelik süresince fetüs gelişimi ve diğer fizyolojik olaylar nedeniyle toplam 80.000 kkal civarında enerji harcanır.
Makro Besin Ögeleri
Protein gereksinimi: Bebeğin büyümesi için gebelik süresince ortalama 950 g. kadar protein depo edilmesi gerekmektedir. Gebeliğin son 6. Ayında fetüs daha hızlı büyüdüğü için proteine olan gereksinmesi artar. Bu artış normalin %30’u kadardır ve anneden günde yaklaşık 5 g. protein çekilmektedir.
Protein kaynağının %60’ı biyolojik değeri yüksek kaliteli besinlerden sağlanmalı ve enerjinin %12-15’ini karşılamalıdır.
Yağ gereksinimi:
Yağda eriyen vitaminlerin vücutta kullanılması, gerekli yağ asitlerinin vücuda alınması, vücut ısısının korunması gibi önemli görevleri olan yağlar, günlük %25-30’unu karşılamalıdır.
Doymuş yağlardan(tereyağı, kuyruk yağı vb.)%7’nin, çoklu doymamış yağlardan (Ayçiçek, balık, balıkyağı vb.) %10’un altında ve tekli doymamış (zeytinyağı) yağlar da %10-15 civarında tüketilmelidir.
Karbonhidrat gereksinimi:
Günlük alınan enerjinin %50-60’ı karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Diyetle alınan karbonhidratın büyük çoğunluğunun kompleks karbonhidrat içeren besinlerden sağlanması gerekir. Kompleks karbonhidratlar, zor sindirilen nişasta ve posa içeren besin kaynaklarıdır.
Mikro Besin Ögeleri
Vitaminler
A Vitaminin yeterli alımı fetal büyüme de, görme fonksiyonlarında, epitel doku bütünlüğünde ve immün sistem fonksiyonlarında gereklidir.
D Vitaminine ise özellikle gebelik döneminde çok ihtiyaç duyulur. Yetersiz alındığı takdirde annede kemik kaybına ve osteomalasiye neden olmaktadır. Fetüste ise doğumsal rikets ve düşük kemik mineral yoğunluğu görülmektedir.
Folik asit gebelik öncesi ve gebelik süresince yeterli alımı önemlidir.
Gebelikte eksikliği başta nöral tüp defekti ve megaloblastik anemi de etkilidir.
Aynı zamanda çocukluk çağı alerji hastalıkları, doğum ağırlığı, otizm ve depresyon rahatsızlıkları sağlık sorunları ile yakından ilişkilidir.
Aşırı alımın ise vitamin B12 eksikliğine yol açabileceği düşünülmektedir.
C Vitamini kuşburnu, yeşil ve kırmızıbiber, turunçgiller de bulunan suda eriyen vitamindir. Gebelikte vücudu enfeksiyon ve toksinlere karşı korur.
B12 Vitamini kırmızı et, yumurta, süt, peynir, balık gibi hayvansal kaynaklı besinlerde bulunur.
B12 yetersizliğinde ise, hatalı DNA sentezine ve megaloblastik anemiye aynı zamanda nörolojik anomalilere neden olabilir.
B6 Vitamini, merkezi sinir sisteminin normal fonksiyonu ve kan homosistein dengesinin korunmasında etkilidir. Bunun yanında kalp atışlarının da düzenlenmesinde rol oynar.
Gebelikte B6 yetersizliği preeklemsi, gestasyonel karbonhidrat intoleransı yeni doğanda nörolojik hastalıklarla ilişkilidir.
Mineraller
Demir eksikliği gebeliğin ilk iki trimesterinde erken doğum, düşük doğum ağırlığına neden olur. Aynı zaman da bebek ölümleri riskinde artışa yol açar.
Demir, gebe ve emzikli kadınlar ile küçük çocukları etkileyen ve anemi ile sonuçlanan ve en yaygın mikro besin öğesi eksikliğidir.
Fitat içeren tahılların fazla tüketilmesi, sık doğumlar ile barsak parazitleri demir emilimini minimal seviyelere düşürür.
Aşırı çay ve kahve tüketimi de demir emilimini olumsuz etkiler. Demir yetersizliğine bağlı anemi gelişimine zemin hazırlar.
Kalsiyum birikiminin %70’i gebeliğin son 3 ayında gerçekleşir. Yetersiz kalsiyum alımı anne sütünün kalsiyum içeriğinin azalmasına ve bebekte kemik gelişiminin bozulmasına neden olmaktadır. Süt, yoğurt, peynir, çökelek, pekmez, fındık, kurubaklagiller ve yeşil yapraklı sebzeler kalsiyumun iyi kaynaklarıdır. Kalsiyum emilimini kolaylaştırması için de yeterli D vitamini alınmalıdır.
İyot normal beyin gelişimi ve büyüme için gereklidir.
Gebelerin, iyot gereksinmesi karşılanamadığı zaman bebeklerde büyüme geriliği, sağırlık, cücelik, hipotiroidi, mental gerilik, guatr, ölü doğumlar gerçekleşmektedir.
Kadınlarda ise düşükler ortaya çıkmaktadır. Gebelik öncesinden itibaren iyot gereksinmelerinin diyetle karşılanması gerekir.
Çinko büyüme ve gelişme, protein yapısındaki enzimlerin işlevleri ve üreme fonksiyonu için gerekli bir eser elementtir.
Gebelikte dengeli bir diyetle birlikte et, deniz ürünleri, süt ve ürünleri, yumurta ve yağlı tohumlar gibi besinlerin tüketilmesi çinko alımı için yeterli sayılmaktadır.
Fiziksel Aktivite
Gebelik süresince, dengeli beslenme dışında fiziksel aktivitenin de gebenin genel sağlığını olumlu etkilediği bilinmektedir.
Gebe kadınlarda hafif fiziksel aktivite yapmak, gestasyonel diyabet riskinde %50 ve preeklemside ise %40 azalmaya neden olur.
